Муҳаммад Юсуф йўлбарслари

Муҳаммад Юсуф шеърияти! Бу шеъриятни кимгадир тушунтириб, таҳлил қилишга ҳожат йўқ. Бу шеъриятни “ўзбекман” деганнинг ҳаммаси тушунади. Шоирнинг “Тилла қўнғироқли карвон ўзбекман” дея эркалангани ҳам бежиз эмас. Мен ҳам шу шеъриятдан туйган завқларимни, кечинмаларимни сиз билан ўртоқлашгим келди.
“Римни алишмасман бедапоянгга...”
Муҳаммад Юсуфни кўрганлар, билганлар у ҳақида кўп ёзишган, айтишган.
“О, ота маконим, онажон ўлкам...”
У менинг руҳиятимга шундай деб кириб келди. Ўша йили унинг “Халқ бўл, элим” китобини излаб топдим. У пайтлар нималардир ёзиб юрардим. Муҳаммад Юсуфни ўқигач, ўзимга сиғмай қолдим. Унга тақлидлар даври бошланди. Аммо ўша пайтлар уни тўла англамаган эканман. Фақат бир нарсани билган эдим: Муҳаммад Юсуф учун энг улуғ тушунча – Ватан! Ватаннинг ҳар зарраси унга қадрли.
“Римни алишмасман бедапоянгга...”
Ҳовлидаги бедапояга қарардим. Кейин Римни тасаввур қилардим. Римдан кўра
бедапоя якин. Бедапоя ўзимизники. Римнинг ўз эгалари бор.
Ўша пайтлари бедапояни ёқтириб қолгандим...
Кейин тандирга қарардим:
“Парижнинг энг гўзал ресторанларин
Битта тандирингга алишмасман мен”.
“Париж ресторанларида қурбақа пишириларкан. Улар нон емайди. Патир ҳам
емайди. Тандиримиз қандай яхши”.
Булар бир боланинг ўйлари эди. Унинг кўз ўнгида Ватан жонлана борарди. Кейин
унга далада, тутлар тагида, ажриқ устида китоб ўқиб хаёл суриш ёқиб қолди... Шоирнинг
“Ватан десанг, ўпканг тўлиб кетмаса, Шеър ёзишга бало борми, биродар” сатрлари шиоримга айланди.
“Ватан, кимлигингни билмай севаман...”
Ватан ҳақида кўп ёзилган. “Она Ватан” ташбеҳи тилимизда яхлит бир тушунчага айланиб қолган. Баъзилар шеърларида “Она Ватан” бирикмаси билан биргаликда “Ватаннни севаман” бирикмасини ҳам ишлатаверадилар. Мантиқан ўйлаганда, Ватан онага қиёланса, уни “севаман” деб бўлмайди. Онани яхши кўриш мумкин, онага меҳр қўйиш мумкин. “Онага бўлган севги” тушунчаси бошқа тилларда бўлиши мумкиндир, аммо ўзбек тилининг бошқа ҳеч қайси тилда учрамайдиган услубий маъно нозиклигига кўра ва ўзбекона одоб нуқтайи назаридан олганда, хато ҳисобланади. “Севмоқ” ва “яхши кўрмоқ” сўзлари бир-биридан маъно нозиклигига кўра фарқланади. Буни сезган шоиримиз Муҳаммад Юсуф бизга қуйидаги сатрларни тортиқ этган:
Ардоғида ўсдим, уни
Суйиб яшай нондай ман.
Кўксимдаги иймонимдай,
Кўксимдаги жондай ман.
Ўз онамга
Севаман деб,
Айтай лекин қандай ман –
Эй дил, сен айт!
(“Эй дил...”достонидан)
Эслаб ўтиш жоизки, достон Ватан мавзусига бағишланган. Шоир Ватанни “онам”
деб атамоқда. Унга меҳри шу қадар чексизки, буни тасвирлаб беролмайди. Фақат севади, фақат яхши кўради. Шоирнинг ўз таъбири билан айтганда, унинг “кимлигини билмай” севади. Аммо ўзининг жонажон онасига “севаман” дейишдан ийманади. Шу билан бирга ўз туйғуларини изҳор этиш учун бундан бошқа сўзни раво кўрмайди. Қандай айтиш мумкин?! Шоир дилга илтижо қилади: “Эй дил, сен айт!”
Дил бунга жавобан бутун бир шеърият яратди.
Шоир бу оламда йўқ. Унинг шеърияти эса ҳали-ҳали шоирнинг Она халқига муҳаббатини изҳор этиб келмоқда!
“Юрагимда йўлбарс йиғлайди...”
Билмадим, менга шундай туюладими, Муҳаммад Юсуфнинг шеърларида учрайдиган образлар, тимсоллар фақатгина унга тегишлига ўхшайди: “Муҳаммад Юсуф қизғалдоқлари”, “Муҳаммад Юсуф жайронлари”, “Муҳаммад Юсуф оҳулари”, “Муҳаммад Юсуф райҳонлари”, “Муҳаммад Юсуф тулпорлари”, “Муҳаммад Юсуф йўлбарслари” ва ҳоказо... У ўз севгисини оламга сочиб юборди . Ва бу севги унинг шеърларидаги ҳар бир тимсолда бўй кўрсатди. Шу севги уни одамларга суюмли қилди. “Муҳаммад Юсуф йўлбарслари”...
Шу жумланинг ўзиёқ Муҳаммад Юсуф шеъриятининг қудратини кўрсата олади.
 Муҳаммад Юсуфнинг бор-йўғи иккита шеърида “йўлбарс” тимсолига дуч келдим:
...Қаранг, қандай бахтли боламан!
Ўйларимда гуллар ухлайди.
Кўзларимда жаранглаб кулгу,
Юрагимда йўлбарс йиғлайди.
(“Мана шу – мен туғилган гўша..” шеъридан)
...Ҳозир кўзим юмаман-у ерга ётиб,
Юрагимни суғураман қон йиғлатиб.
Йўлбарсчалар есин уни қасирлатиб –
Юрагимни йўлбарсларга едираман.
Кимни суйсам суйганимдан куйган дилим,
Кўз ўнгимда бўлақолсин тилим-тилим.
Ҳаром бўлсин муҳаббатсиз ўтган куним,
Юрагимни йўлбарсларга едираман!...
(“Ёлғончилар”шеъридан)
Шоирнинг “юрагида йиғлаётган”, у “ўз юрагини едирмоқчи бўлган” йўлбарслар унинг шеърлари эмасмикан? Биринчи шеърга эътибор беринг, ўйларида гуллар ухлаб, кўзларида кулгу жаранглайдиган бахтиёр боланинг юрагида нима учун йўлбарс йиғлар экан?! Кўзлар ёниб, лабларда кулгу “жаранглаб” турганда кўнгилни нима қийнаши мумкин?! Бу – ижод дарди эмасмикан?! Энг юксак асарлар руҳий изтироб натижасида дунёга келади. Шу маънода кўзларда кулгу жаранглаб турганда, юракда йўлбарс йиғлаши шоир учун табиий ҳол. Шоир ўзи учун буни қисмат деб белгилаган. У учун юрак йиғламаган кун, беғам ўтган кун, “муҳаббатсиз ўтган кун” – “ҳаром”. У ўз қалбини “йўлбарсларга едиришга” маҳкум этган. Муҳаммад Юсуф сатрларини йўлбарсларга ўхшатиш, менимча – ҳақли ўхшатиш. Унинг чапани, дангал, халқона мисраларини ўқиганимда бунга ишонч ҳосил қиламан. Дарҳақиқат, унинг шеърлари бир ҳамла билан ўзига боғлаб олади ва шу заҳоти ёдда қолиб кетади, қалбда қолиб кетади!
Суҳроб ЗИЁ