Bir kunlik imkon

Tasavvur qiling. Sizga katta miqdorda pul mablag‘i foydalanish uchun berildi. Hech qanaqa foizlarsiz, javobgarliklarsiz. Eng asosiysi beminnat. Faqat berilgan muddat bir kun, xolos. 😁😁😁

Shunday ekan umrning bir kuni uchun berilgan bu mablag‘ni  butun umrga yetadigandek sarflashga urinish kerak. Bunda faqat iste‘molchi sifatida fikrlash o‘zini oqlamaydi.

Zamonaviy dunyo odami qanday fikrlaydi? Agar chet elda bo‘lganimda men bu mablag‘ni ktiptovalutaga aylantirib qo‘yardim.

http://net-daromad.uz/uz/archives/1435

Afsuski, hali bu elekron valuta O‘zbekistonda qonunlashtirilmagan.

Keyingi variant esa kompyuter texnologiyalari. Ammo bu ham yangilanib boradigan soha.

Keling bu mablag‘ni innovatsiyaga sarflaylik. Eng yaxshi innovatsiya - bilim. Ya‘ni kitoblar. 10 000 kerak menga bu uchun.

Ammo bu mablag‘ga eng avval shaxsiy ehtiyojlarni qondirish uchun sarflagan ma‘qul. Masalan, uy, mashina va elektronika qurilmalari... bir yillik kontrakt puli.
Ammo asosiy ehtiyojlarga shoshmaylik.
Telefon qurilmalari - 300 $
Kompyuter jamlanmasi - 5000 $
Kontrakt - 800 $
Yetib qoladi.

Birorta ishlab chiqarish korxonasinin hissadori bo‘lib olardim. Bu esa menga doimiy daromadni ta‘minlaydi. 50 000 $ yetar-a. Bu esa meni butun ehtiyojlarim uchun yetadigan mablag‘ bilan ta‘ninlaydi

http://www.darakchi.uz/oz/8391

Qolgan mablag‘niesa mehribonlik uylariga ehson qilardim.

https://uz.yellowpages.uz/rubrika/bolalar-mehribonlik-uyi

Ишлаётган одам

Унинг бир ҳафталик кун тартибини кўриб, бу инсон ухлашга, овқатланишга, дам олишга қачон улгураркан, деб ўйлайман. Ишлаётган одам бошқаларни ишлашга шундай қилиб ўргатмоқчи, назаримда. Халқимиз тўй-марака учун жонини бериб ишлайдию, кейин топганини сочиб юбориб, кўнгли бир ҳотиржам бўлиб олади. У эса одамларга бировларнинг маишати учун эмас, ўзи учун, эртаси учун, ватан тараққиёти учун ишлаш кераклигини уқтиришга уринмоқда. Одамлар онгида ўтириб қолган бамайлихотирлик ўрнига доим келажаки ўйлаб сергак яшаш туйғусини солмоқчидек.
Ишлаётган одамга ҳамма олқиш ёғдиради. Ҳатто рақиблар ҳам унинг ишларини диққат билан кузатиб, ич-ичидан тан олади. У эса атрофдагиларга агар дўст бўлишса, олқишлашни йиғиштиришни, у билан бирга ишлаш кераклигини айтяпти.
Атрофдагилар бегонадан кўра хавфли. Агар уларга таъсир ўтказилмаса, улар таъсир ўтказа бошлайди. Улар ишлашни ёқтирмайди. Улар учун бошқалар ишлашини хоҳлайдилар. Бошқалар эса бошқаларни... Унда ким ишлайди?
Ишлаётган одам ўзига юклатилган ишнинг нақадар муҳимлигини яхши билади. У ишламаса, ҳеч ким ишламаслигини ҳам тушунади. Аммо бошқалар ҳам ишлаганда у ўзини бунча қийнамас эди.
Бошқаларнинг меҳнатидан обрў топаётганлар, оддий меҳнаткашларни бошини  ишдан чиқармаётганлар ишлаётган одамнинг олдида мум тишлаб қолади. Улар гўё ўзини айбдор деб ҳисоблайди. Аммо ҳеч нарса қилмасликда давом этишади. Меҳнаткашлар ўз вазифасидан ҳам ортиқ ишларга тортилади. Ўз иши қолиб ишламаётганлар ишини ҳам бажаришга мажбур этилади. Бу ҳолда миллат иши кимнинг гарданига тушади? Ишлаётган одамга қийин. У буларни яхши билади. У ҳаммаси учун ўзида жавобгарлик ҳис қилади.
Биз тарих билан мақтанамиз. Боболаримиз кашфиётлари билан кўксимизни керамиз. Ўзимиз эса ишламаймиз. Аммо бир авлод келяпти. Улар ишламаётганларни ошиб ўтиб ўз меҳнатини намойиш қилишга илҳақ.
Биз дунёга бўйлаётганимиз билан ғурурланамиз. Қанчадан қанча истеъдодлар ҳали тупроқда ётибди. Уларни ишлаётганлар кашф этиши керак.
Ишлаётган одамга халқ ишоняпти. У бутун миллатни ишлаётган миллатга айлантиришга қасд қилган. Ахир, қайсидир халқ қачондир фароғатга етиши учун қачондир тинмай ишлаши керак. Ўша кун келган. Ишлаётган одам эса шошяпти. Чунки дунёда ҳамма ишлайди. Улар бизнинг устимиздан ҳам ўз ишларини юргизмаслиги учун ҳаммамиз ишлашимиз керак. Тарих ва келажак кўзига тик қарай олишимиз учун, бизнинг ўрнимизга ҳам келгуси авлодлар ишламаслиги учун бугун қаттиқ ишлашимиз керак. Ишлаётган одам буни яхши тушунади. У ҳамма учун, ҳамманинг ўрнига ишлаяпти. Бироқ биз ишламасак, унинг ишлари ҳам ҳавога соврилади. Ишлаётган одам бизга қандай ишлаш кераклигини кўрсатиб турибди. Машаққатлар иродамизни тоблайди. Ҳали бу миллатни катта ишлар кутиб турибди. Катта ишлар.
Бунинг учун қарсак чалаётган қўллар меҳнатга ошна бўлмоғи шарт. Бизга эса бошқалар қарсак чалсин. Ўзимизни қийнаб келажагимизни обод  этайлик. Ишлаётган миллатга айланайлик. Қарсакбоз оломонга эмас.

Суҳроб ЗИЁ

Муҳаммад Юсуф йўлбарслари

Муҳаммад Юсуф шеърияти! Бу шеъриятни кимгадир тушунтириб, таҳлил қилишга ҳожат йўқ. Бу шеъриятни “ўзбекман” деганнинг ҳаммаси тушунади. Шоирнинг “Тилла қўнғироқли карвон ўзбекман” дея эркалангани ҳам бежиз эмас. Мен ҳам шу шеъриятдан туйган завқларимни, кечинмаларимни сиз билан ўртоқлашгим келди.
“Римни алишмасман бедапоянгга...”
Муҳаммад Юсуфни кўрганлар, билганлар у ҳақида кўп ёзишган, айтишган.
“О, ота маконим, онажон ўлкам...”
У менинг руҳиятимга шундай деб кириб келди. Ўша йили унинг “Халқ бўл, элим” китобини излаб топдим. У пайтлар нималардир ёзиб юрардим. Муҳаммад Юсуфни ўқигач, ўзимга сиғмай қолдим. Унга тақлидлар даври бошланди. Аммо ўша пайтлар уни тўла англамаган эканман. Фақат бир нарсани билган эдим: Муҳаммад Юсуф учун энг улуғ тушунча – Ватан! Ватаннинг ҳар зарраси унга қадрли.
“Римни алишмасман бедапоянгга...”
Ҳовлидаги бедапояга қарардим. Кейин Римни тасаввур қилардим. Римдан кўра
бедапоя якин. Бедапоя ўзимизники. Римнинг ўз эгалари бор.
Ўша пайтлари бедапояни ёқтириб қолгандим...
Кейин тандирга қарардим:
“Парижнинг энг гўзал ресторанларин
Битта тандирингга алишмасман мен”.
“Париж ресторанларида қурбақа пишириларкан. Улар нон емайди. Патир ҳам
емайди. Тандиримиз қандай яхши”.
Булар бир боланинг ўйлари эди. Унинг кўз ўнгида Ватан жонлана борарди. Кейин
унга далада, тутлар тагида, ажриқ устида китоб ўқиб хаёл суриш ёқиб қолди... Шоирнинг
“Ватан десанг, ўпканг тўлиб кетмаса, Шеър ёзишга бало борми, биродар” сатрлари шиоримга айланди.
“Ватан, кимлигингни билмай севаман...”
Ватан ҳақида кўп ёзилган. “Она Ватан” ташбеҳи тилимизда яхлит бир тушунчага айланиб қолган. Баъзилар шеърларида “Она Ватан” бирикмаси билан биргаликда “Ватаннни севаман” бирикмасини ҳам ишлатаверадилар. Мантиқан ўйлаганда, Ватан онага қиёланса, уни “севаман” деб бўлмайди. Онани яхши кўриш мумкин, онага меҳр қўйиш мумкин. “Онага бўлган севги” тушунчаси бошқа тилларда бўлиши мумкиндир, аммо ўзбек тилининг бошқа ҳеч қайси тилда учрамайдиган услубий маъно нозиклигига кўра ва ўзбекона одоб нуқтайи назаридан олганда, хато ҳисобланади. “Севмоқ” ва “яхши кўрмоқ” сўзлари бир-биридан маъно нозиклигига кўра фарқланади. Буни сезган шоиримиз Муҳаммад Юсуф бизга қуйидаги сатрларни тортиқ этган:
Ардоғида ўсдим, уни
Суйиб яшай нондай ман.
Кўксимдаги иймонимдай,
Кўксимдаги жондай ман.
Ўз онамга
Севаман деб,
Айтай лекин қандай ман –
Эй дил, сен айт!
(“Эй дил...”достонидан)
Эслаб ўтиш жоизки, достон Ватан мавзусига бағишланган. Шоир Ватанни “онам”
деб атамоқда. Унга меҳри шу қадар чексизки, буни тасвирлаб беролмайди. Фақат севади, фақат яхши кўради. Шоирнинг ўз таъбири билан айтганда, унинг “кимлигини билмай” севади. Аммо ўзининг жонажон онасига “севаман” дейишдан ийманади. Шу билан бирга ўз туйғуларини изҳор этиш учун бундан бошқа сўзни раво кўрмайди. Қандай айтиш мумкин?! Шоир дилга илтижо қилади: “Эй дил, сен айт!”
Дил бунга жавобан бутун бир шеърият яратди.
Шоир бу оламда йўқ. Унинг шеърияти эса ҳали-ҳали шоирнинг Она халқига муҳаббатини изҳор этиб келмоқда!
“Юрагимда йўлбарс йиғлайди...”
Билмадим, менга шундай туюладими, Муҳаммад Юсуфнинг шеърларида учрайдиган образлар, тимсоллар фақатгина унга тегишлига ўхшайди: “Муҳаммад Юсуф қизғалдоқлари”, “Муҳаммад Юсуф жайронлари”, “Муҳаммад Юсуф оҳулари”, “Муҳаммад Юсуф райҳонлари”, “Муҳаммад Юсуф тулпорлари”, “Муҳаммад Юсуф йўлбарслари” ва ҳоказо... У ўз севгисини оламга сочиб юборди . Ва бу севги унинг шеърларидаги ҳар бир тимсолда бўй кўрсатди. Шу севги уни одамларга суюмли қилди. “Муҳаммад Юсуф йўлбарслари”...
Шу жумланинг ўзиёқ Муҳаммад Юсуф шеъриятининг қудратини кўрсата олади.
 Муҳаммад Юсуфнинг бор-йўғи иккита шеърида “йўлбарс” тимсолига дуч келдим:
...Қаранг, қандай бахтли боламан!
Ўйларимда гуллар ухлайди.
Кўзларимда жаранглаб кулгу,
Юрагимда йўлбарс йиғлайди.
(“Мана шу – мен туғилган гўша..” шеъридан)
...Ҳозир кўзим юмаман-у ерга ётиб,
Юрагимни суғураман қон йиғлатиб.
Йўлбарсчалар есин уни қасирлатиб –
Юрагимни йўлбарсларга едираман.
Кимни суйсам суйганимдан куйган дилим,
Кўз ўнгимда бўлақолсин тилим-тилим.
Ҳаром бўлсин муҳаббатсиз ўтган куним,
Юрагимни йўлбарсларга едираман!...
(“Ёлғончилар”шеъридан)
Шоирнинг “юрагида йиғлаётган”, у “ўз юрагини едирмоқчи бўлган” йўлбарслар унинг шеърлари эмасмикан? Биринчи шеърга эътибор беринг, ўйларида гуллар ухлаб, кўзларида кулгу жаранглайдиган бахтиёр боланинг юрагида нима учун йўлбарс йиғлар экан?! Кўзлар ёниб, лабларда кулгу “жаранглаб” турганда кўнгилни нима қийнаши мумкин?! Бу – ижод дарди эмасмикан?! Энг юксак асарлар руҳий изтироб натижасида дунёга келади. Шу маънода кўзларда кулгу жаранглаб турганда, юракда йўлбарс йиғлаши шоир учун табиий ҳол. Шоир ўзи учун буни қисмат деб белгилаган. У учун юрак йиғламаган кун, беғам ўтган кун, “муҳаббатсиз ўтган кун” – “ҳаром”. У ўз қалбини “йўлбарсларга едиришга” маҳкум этган. Муҳаммад Юсуф сатрларини йўлбарсларга ўхшатиш, менимча – ҳақли ўхшатиш. Унинг чапани, дангал, халқона мисраларини ўқиганимда бунга ишонч ҳосил қиламан. Дарҳақиқат, унинг шеърлари бир ҳамла билан ўзига боғлаб олади ва шу заҳоти ёдда қолиб кетади, қалбда қолиб кетади!
Суҳроб ЗИЁ

ХХ асрга мактуб

ХХ аср, мен сенга бегона эмасман. Умримнинг дастлабки тўрт йили сенда кечган. Тўрт йил сенда нафас олдим. Аммо унда сенинг ҳаволаринг анча юмшаб, заҳарлардан тозара бошлаган эди. Мен нафас олган ҳаволар эрк ҳаволари эди. Менинг юртим сенга ўзгаларга қарам бўлиб қадам қўйган ва сенинг энг шонли ва аянчли дамларингни шу тарзда қарши олган. Ниҳоят, сўнгги ўн йиллигинг ўзбегимнинг бошига Ҳумо келтирди.

Энди сен ўтмишсан. Мен эса юртимни елкамда кўтариб келажак сари одимлаб кетяпман. 

Лекин сенга фақат бир миллат вакили сифатида қарамоғим хато бўлади. Мен сенга бутун бошли одам бўлиб назар ташлайман.

Мен – одам, XXI асрнинг иккинчи ўн йиллигидан туриб сенга хат йўллайяпман! 

ХХ аср! Сен фурсатнинг қолипга солинган шаклисан, холос. 100та 365 кун (кабиса йилларида яна 25 кун)нинг, 36 525 соатнинг замондан юлиб олинган йигирманчи бўлагисан. Аммо инсоният эра бошидан бери эришмаган тараққиёт шиддатини сенда топди. Дунё қитъалари, океан ва денгизлар, тоғу саҳролари билан менинг чангалимга тушди. Мен уни тўхтовсиз ўзлаштиришга, ўзгартиришга тушдим. Олам яратиқлари орасига ўзимнинг ихтироларимни аёвсиз тиқиштира бошладим. Сенга эса “техника асри” деб ном бердим.

Биламан, бу ном сенга ёқмайди. Аммо, на илож, чидайсан. Бошқа чоранг йўқ. Сен менга олам сирларини очганинг сари мен яна ҳам кўпроғини хоҳлардим. Оқибатда ўзим ўзим билан замин талаша бошладим. Мен шу заминга қадам қўйгандан бери ўз-ўзимни кўп қақшатдим. Аммо сендагиилк эмас.

Мен сенга Эйнштейн, Нобелларни бердим. Сен менга илм-фан техника тараққиётини бердинг. Мен бу тараққиётдан ўз-ўзимни қириш учун қуроллар ясашда фойдаландим. 

Мен табиат сирларини англаганим сари табиатга кўпроқ зарар етказардим.

Табиий фанлар ривожи натижасида табиат қонуниятларини ўргандим ва уларни бузишга киришдим. Бунга ўзинг гувоҳсан.

Мен сенга Гитлер, Сталинларни бердим. Сен менга иккита Жаҳон урушини бердинг. 

Мен сенга заводларни бердим, сен менга ўрмон ёнғинларию, иқлим бузилишини бердинг.

Мен сенга атом қуролини бердим, сен менга тошқинлар, цунамиларни бердинг, 

Мен сенга кимёвий қуролни бердим сен менга экологик фожиаларни, Озон туйнукларини бердинг.

Мен сенга ген инженериясини бердим, сен менга улкан саватда заҳарланган меваларни тутқаздинг.

Айни 14 ёшга тўлганингда бошингни машъум урушга қўшдим. Сени танклар, самолётлар ила даҳшатга солдим. Жамиятлар, ҳукмрон кучлар, ғоялар курашида топганим, ўз-ўзимга лаънат ва қарғиш бўлди. Аммо буюк тафаккурим ўз тизгинидан чиқмасдан юксалаверди. Оламни англаш, борлиқни идрок қилиш билан бирга бу тафаккур сен учун энг даҳшатли совға тайёрлар эди: Иккинчи жаҳон уруши. Сен эса титраб-қақшаб мени ўз-ўзимни қандай санъат ила ҳалок қилаётганимни кузатардинг. Бу менга сабоқ бўлди. Инсоний қадриятларни асраш, уларнинг муқаддаслигини англашим учун сен менинг аҳмоқликларимни жим кузатиб турардинг.

Сендаги урушлар минг йилликнинг энг қирғинли уруши бўлди. Ҳеч қачон ўзимни бунчалик кўп қурбон қилмаганман.  Аммо ҳеч қачон бундай кўп билимларга бирваракайига эгалик қилмаганман ҳам. 

  Сен менга дунёни борича кўришга изн бердинг. Мен Ер куррасини сенинг бағрингда коинотдан туриб кўришга муяссар бўлдим. Ҳали бу ишинг учун афсусланасан, ХХ аср. Чунки айни шу ишинг менинг кўнглимга заминдан ўзга макон излашдек бир орзуни солди. Кун келиб ўзга сайёраларда ҳаёт нишоналарини топсам, ўзим еб битирган заминни ташлаб кетишга шайланиб юрибман. Яна ўзингдан кейинги асрларга бу ҳақида гапириб юрмагин, келишдикми?

Сен ўз техник тараққиётинг самараси ўлароқ менга компютерни яратишга имкон бердинг. Бунинг учун қанча қурбонлар берилди, ахир. Оқибатда эса илм-фан яна зафар қучди. ХХ аср, хурсанд бўлишга шошма. Мен ҳали бу технология билан янада даҳшатли урушларни бошлаб юборишим мумкин.

 Бу ҳақида ХХI асрдан сўрасанг, унинг номини “ахборот уруши” дейди. 

Сен умринг сўнгида менга инсоният тафаккурининг энг юксак чўққиси бўлиб турган кашфиёт – интернетни бердинг. Аммо унинг роҳатини сен эмас, сендан кейингилар кўради. Бундан афсусланма. Сен ўз хизматингни адо этдинг. Бошимга нимаики тушган бўлса, ҳаммасига ўзим сабабчиман. Сенинг айбинг эса фақат мен сенда 100 йил яшаганимдир. Номингни хотира дафтаримга энг катта ва энг қора ҳарфларда битажакман.

Янги аср 18-одимини ташлаётганда сенга шу хатни йўлладим.

Хайр, ХХ аср! Боболаримнинг, оталаримнинг ёшлиги, меҳнати, кураши сингган аср, хайр! Сенда ўтган тўрт йилим учун рози бўл. 

Суҳроб ЗИЁ

Бир дона қизил гул

Усмон Азим! Бу – инсон исми эмас. Бу – шеъриятнинг исми. Усмон Азим деган шеърият нималарга қодирлигини биласизми? У дунё билан теппа-тенг баҳсга киришади. Гоҳ кузга айланиб, гоҳ қушга дўниб, гоҳи яна ўз аслига қайтиб дунёга ўзининг ким эканини уқтиришга тиришади. Уқтиради ҳам.
Бир шеър... Усмон Азимдан бир парча. Усмон Азимнинг бир бўлаги. Бошими, қўлими, кўзими, бунисини билмадим. Шеъриятнинг танасида не аъзолар борлигини билмоққа бизга йўл бўлсин. Лекин бир шеър билан унинг кимлигини сизга англатишга уринаман. Одамнинг кимлигини бир томчи қонидан ҳам таниш мумкин экан. ДНК аталмиш тилсимотлар бутун борлиқдаги мавжудлигу, танҳоликни билдириб тураркан. Шеър ҳам бир томчи қондай гап.
Мана, Усмон Азим деган шеъриятнинг ДНКси:

Эсингдами, деди, аёл, шишадевор қаҳвахона,
деворларни ювиб турган баҳорги ёмғир,
ёмғирдан ҳам чиройли оққан мусиқа?..
Иккаламиз юзма-юз ўлтирган эдик,
ўртамизда эса бир дона қизил гул,
бир дона қизил гул…
Эсингдами?
Эсимда, деди, эркак,
мана, сенга шишадевор қаҳвахона,
мана, сенга ёмғир, мана, мусиқа,
қаршингда ўтирибман, мана, юзма-юз,
ўртамизда эса бир дона қизил гул…
Йўқ, деди, аёл, эслагин, шишадевор қаҳвахона,
шишадевор қаҳвахона…
Бир марта эслагин!..

Эркак нимани эслаши керак эди??? Ўша дунё сумбатли шишадевор қаҳвахонаними? Ёмғирнинг баҳорда ёққаниними? Дарвоқе, нега аёл ёмғирнинг баҳорги эканини эслаяпти? Эркакка ёмғирнинг қандайлиги аҳамиятсизми? Ёмғир деганда фақат осмондан тўкилаётган томчини тушунадими эркак? Аввал ҳам шундай ўйлармиди?
Аёл-чи? Нимани эслатмоқчи? Эркак учун бор-йўғи мусиқа бўлган мусиқанинг ўшанда ёмғирдан ҳам чиройли оққаниними? Қаршисидаги инсоннинг кўзларидан ненидир тополмаётганлигими?
Нега ўртада бир дона қизил гул? Ва нега бир дона қизил гулни аёл икки марта қайтаради? Ёки бир дона қизил гул иккинчи марта такрорланганда бошқа маънони ўзига ортмоқлаб олдими? Бир дона қизил гул нима учун ўзидан кейин оғир уч нуқтани етаклаб олган? Аёл эслатмоқчи бўлган, эркак эслай олмаган, аёлу эркак тилга олмаган, шеърда эса уч нуқта бўлиб чинқираётган нима У?
Бир дона қизил гул! Айт менга, ёнингда нима бор эди?
Бир дона қизил гул! Сен нима эдинг, айт менга?!
Бир дона қизил гул!..
Севги эмасмидинг... Мабодо?

(Айтдим-ку сизга Усмон Азим кишининг оти эмас деб. Энди ишондингизми?)
Суҳроб ЗИЁ

Яа!

Онажон, мен кимларга мактуб ёзмадим? Қанча қоғозларнинг юзини қорайтирмадим? Худо берган сўзларни кимларнинг пойига ташламадим? Фақатгина сиз учун бир сўз ёзмаганман. Бу бисотимда сизга айтар изҳор йўқлигидан эмас, бунга эҳтиёж сезмаганимдан бўлса керак. Мактуб — моҳиятан икки инсон ўртасидаги масофанинг тимсоли. Кимгадир хат ёзиш унинг биздан узоқлигини ва бу масофани яқинлатишга эҳтиёжимиз борлигини англатади. Сиз... ахир ёнимдасиз-ку. Мана, телефон бор. Исталган вақт хабарлашиш мумкин. Фақат бир-икки ҳафталаб сизга қўнғироқ қилиш ёдимдан кўтарилади. Нима бўпти? Бугун бўлмаса, эртага гаплашарман, дейман. Дейману...
Сизга нега мактуб ёзмайин? Сиздан ҳийла узоқлигим бунга сабаб эмас, масофанинг даҳли йўқ унга. Мен сиздан кун сайин бегоналашяпман. Бошқа ташвишлар, бошқа орзулар, бошқа-бошқа нарсалар мени банд қилиб боради. Ўзимча бирор ишни бошлаб қўйсам, баъзида танбеҳ бериб қоласиз. Мен еса “доим менга ишонмайсиз” деб ёзғираман. Бундан жаҳлим чиқади. Менинг ўз ишларим борлигини ва буни фақат ўзим ҳал қилишим кераклиги  айтаман. Мени ўз вужудида кўтариб юрган, ерга илк бор қадам қўйганимда ўзини энг бахтли инсон деб билган, ҳаётимдаги биринчи сўзни айтганимда қувончдан кўзига ёш келган зотга менинг ўз ишларим борлигини айтаман. Ўз ишларим-а! Бугун мен минглаб сўзларни бемалол талаффуз қила оламан. Бу ҳеч қимни ҳайратга солмайди. Ҳатто дунёдаги ҳеч бир инсон хаёлга келтирган иборани ўйлаб тўпишим мумкин. Лекин ҳеч ким бундан бир пайтлар сиз менинг тутилиб айтган яримта сўзимга қувонганингиздек боши кўкка етмайди. Нега? Чунки сиз менинг онамсиз. Бошқа таъриф йўқ. Бўлиши ҳам мумкин эмас. Бори ҳам сийқаси чиққан. Фақат бир эътирофдангина кўнгил тўлгандек бўлади. “Жаннат оналар оёғи остида”. Мен эса тобора жаннатдан олислаб боряпман. Сиздан олислаб боряпман.
“Она”. Бу сўз менинг тилимга ётдек туюлади. Сизни “ая” дейман. Бу сўзни бемалол айта оламан. Эркаланиб, тўлиб айтаман. Болалигимнинг излари бор бу сўзда. Тили чучук болакай “ана” дейди. Мен доим ая деганман. Бу сўз йиғидек эшитилади. Унинг товушлари тилга ботмайди. Ҳозир эса бу сўз менга огоҳлатиршидек туюлади. “Ая! Бугун аямасанг, эртага афсус қиласан!”
Болалигимизда нон ёпган пайтларингиз укаларим билан ўчоқ устига чиқиб олардик-да, янги узилган нонни талашиб тортишиб сувга ботириб ердик. Ўшанда тандирга яқин борсак, юзимизга иссиқ тафт уриларди. Шу тафтда пишган нонни тамшаниб тишлардиму, оташга бағрини босиб менга ризқ узаётган аёлга қарамасдим. Улғайганим сайин унинг кичрайиб бораётгани, сочига қўнган оқдан хижолат бўлиб рўмолини қайта ўраётганига кўзим тушиб қолади. “Ўғлим, мана буларни тандирхонага олиб бориб бергин” деганингизда бўғзимга аччиқ нимадир тиқилади. Сиздан мадор кетиб, мен кучга тўлиб бораётганим хаёлимдан ўтади.
Ая, сиз Муҳаммад Юсуфнинг бир шеърини ёқтирасиз. Мен дунё адабиётининг дурдоналарини сизга ўқиб берганимда ҳам: “Ўша шеърдай чиқмапти-да!” — деб қўясиз. Унинг қандай сеҳри борки, фақат шу шеърни айтиб юрасиз?
Топмоқ йўқотмоқдир, йўқотмоқ топмоқ.
Сен сўлиб мен яшнаб, тўлишимга боқ.
Сенсиз топганимдан кўпроқ йўқотдим,
Сен мени яратдинг, сени тугатдим,
Сен мени юпатдинг, сени йиғлатдим.
Уялмай “она” деб келишимга боқ...
Мен нима топганимни билмайман, аммо кимни йўқотиб бораётганимни сезиб турибман. Буни тўхтатолмайман ҳам. Ёлғиз илинжим — кўнглингизга недир ёруғлик бериш. Сизни озгина хурсанд бўлишингизда сабабчи бўлиш. Аммо нима қилдим? Бир неча мисрадан бошқа ҳеч нарса илина олмадим-ку сизга.
Ая, кўзингизга нур бўламан мен.
Сизни асролмасам, кўр бўламан мен.
Сизга дунёларни олиб бераман,
Ҳали ҳаммасидан зўр бўламан мен...
Қаранг, ҳатто шунда ҳам ўзимни ўйлаганман-а...

***
Устоз — иккинчи она, дейдилар. Менинг эса биргина онам бор. Чунки мени дунёга келтирган зотнинг ўзи менга қалам тутишни ўргатган. Ая, сочингизга тушган оқда, кўзингиздан кетиб бораётган нурда фарзанд бўлиб, ўқувчи бўлиб “ҳисса” қўшдим. Бирор маълумот зарур бўлиб мендан сўрасангиз, энсам қотган пайтларим бўлади. Ахир, бундан жиддий нарсалар ҳам бор-ку, дейман. Бу кишим калтакни алиф демайдиган пайтлари ким унинг қўлидан тутиб қалам ушлашни ўргатганини унутгану, осмондан тушгандек билимдон бўлиб қолган. Энди эса онасига, биринчи устозига ақл ўргатиб ўтурибди.
Мен оёқда тик туролмаган кезларим сизнинг қўлингизга суянганман. Энди кимгадир суянишга эҳтиёж сезмайману, кимнидар суяшим кераклигини ҳам унутиб қўйганман. Ахир, кимгадир яхши кўриниш, кимдандир олқиш олиш, кимгадир ёқиш илинжида юрган одам кимнидир суяш кераклигини унутиб қўйган бўлса, осмон узилиб тушармиди? У ОНА бўлса-чи? Она-я!
Мен бор-йўғи бегоналашяпман. Бошқа ташвишлар, бошқа орзулар, бошқа-бошқа ҳаёллар мени ўзига боғлаб олган. Ва... тобора жаннатдан олислаб боряпман. Сиздан олислаб боряпман. Кечиринг, аяжон.
               С.ЗИЁДОВ

“ДАҒИ БИСЁР МУШКУЛДУР”

Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг “Мушкулдур” радифли ғазали асосида яратилган қўшиқни тинглаб тўймайман. Гўзал ижро бир ёну, дардгин ғазал бир ён. Туркона соддалик барқ уриб турган бу асардаги “хоболуд”, “осиғ” каби бир неча сўзни айтмаганда ҳамма сўзлар ҳозирда ҳам адабий истеъмолда. Бироқ шундай асарнинг ҳам таг замирида ўзга маънолар чиқиб келаверади.

Агарчи сенсизин сабр айламак, эй ёр, мушкулдур,
Сенинг бирла чиқишмоқлик дағи бисёр мушкулдур.

Ёрга интиқ бўлган ошиқнинг илтижоси Бобур қаламига мансублиги ёдимизга тушадию, унинг Ватандан айри ўтган умри кўз олдимиздан ўтади. Унинг учун Ватансиз қолиш қанчалар мушкул бўлса, Ватанга бормоқ унданда машаққатлидир. Оддий Инсон сифатида юртида умргузаронлик қилиши мумкин-ку, аммо “унинг бирла чиқишмоқлик”ка Шоҳлик тамғаси тўсиқ бўлади. Шайбонийдек ҳукмдор қўл остидаги юртига “шоҳман” деб бормоқ имконсиз. Лекин шоҳликдан кечиб, инсон бўлиб боришга қон-қондан ўтиб келаётган султонлик ғурури, Соҳибқирон АмирТемур авлоди эканлик масъулияти йўл қўймайди. Хуллас, МУШКУШДУР.
Келинг, яхшиси, ёр соғинчига дош беролмаётган ошиқ илтижоси деб ўқий қолайлик буни.
Ана энди ҳаммаси яхши. “нозимижоз пари”, “телба ошиқ”, “уйқудаги баҳт” — ҳаммаси мумтоз лирик ғазалиётнинг бор нафосанини намоён этаётир. Аммо... тўхтайсиз...

Менга осондурур бўлса агар юз минг туман душман,
Вале бўлмоқ жаҳонда, эй кўнгул, беёр мушкулдур.

Шоҳ Бобур Ҳиндистонда Иброҳим Лўдийнинг юз минглик қўшини устидан ундан ўн баравар кам сонли аскарлари билан ғалаба қозонади. Ҳа, унга жаҳонда ёрсиз яшашдан кўра юз минглик армияни ер тишлатиш осонроқ. Лекин негадир бу “беёр”лик “беюрт”лик дегандай эшитилаверади. “Бир ёрга зорлик юз минг туман (ўн минг) душманга қарши курашишиш”дан мушкул дейиш шоирона муболаға бўлади. “Юртсиз яшаш юз минг туман душманнинг энгишдан мушкул” дейиш Бобур ҳаётининг ҳақиқатидир. У ўзга юртда юз минг қўшинни тор-мор этдию, ўз юртига эга бўлолмади.
Бобурнинг мураккаб шахсияти, ҳаёти, Шоҳлиги ва Шоирлиги биргина ғазалда кўзга ташланади. Айниқса, бу ғазал қўшиққа айланиб дилларни ҳуснобод этса. Айниқса, уни кўзни юмиб тингласангиз. Айниқса, тебраниб унга жўр бўлсангиз. Айниқса... оҳанг оғушида бир лаҳза Бобурга айланиб уни ҳис қилсангиз. Аммо бир лаҳзага Бобур бўлишга дош берармикансиз? Бу МУШКУЛДУР!